12 ژوئیه 2023 - در بررسی اخیراً منتشر شده در Nutrients، محققان داده‌های موجود در مورد تأثیر مفید مصرف عسل بر سلامت انسان را بررسی کردند.

پیش‌زمینه

عسل، یک محصول طبیعی ساخته شده توسط زنبورهای عسل(Apis mellifera)، یک جزء غذایی مغذی و سالم با ترکیبات بسیار متنوع است که به موقعیت گیاهی یا جغرافیایی محل تولید آن بستگی دارد.

عسل عمدتاً از قندهای مختلف (80.0 تا 85.0 درصد)، پروتئین(0.10 تا 0.40 درصد) و آب (15.0 تا 17.0 درصد) تشکیل شده است. با این حال، حاوی اسیدهای آلی، آنزیم ها، مواد معدنی، ترکیبات فنلی و ویتامین ها نیز می باشد که همگی به طور قابل توجهی به خواص عملکردی و حسی آن کمک می کنند.

مصرف عسل با اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، ضد ویروسی و ضد باکتریایی مرتبط است که منجر به افزایش محبوبیت این ماده غذایی شده است.

درباره ی این مرور جامع

در مرور اخیر، محققان فواید سلامتی مصرف عسل را برای انسان خلاصه کردند.

در مجموع، 48 کارآزمایی بالینی، که به زبان انگلیسی در پایگاه‌های اطلاعاتیWeb of Science وPubmed  از سال 1985 تا 2022 منتشر شده بودند، شامل 3655 فرد با میانگین سنی 30 سال، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مطالعات، از جمله بر روی انسان، با انواع مختلف عسل، موضعی یا خوراکی، بدون ترکیب با مواد دیگر، در مقایسه با سایر انواع عسل یا شیرین کننده های قندی، برای بررسی اثرات ضد سرطانی، قلبی عروقی، ضد میکروبی، ضد دیابتی، ضد ویروسی، آنتی اکسیدانی و نتایج ضد چاقی عسل انجام شده بودند.

مرور‌ها، مطالعات منتشر شده به زبان‌های غیرانگلیسی، مطالعات فاقد کنترل و آن‌هایی که داده‌های کاملاً قابل دسترسی نداشتند از تجزیه و تحلیل حذف شدند. پس از انتخاب اولیه، عناوین و چکیده‌ها غربالگری شدند، سپس متن کامل غربالگری شد و موارد تکراری حذف شد و کیفیت مطالعات واجد شرایط با استفاده از مقیاسPEDro ارزیابی شد.

فواید قلبی و متابولیکی مصرف عسل

فواید مطلوب عسل برای سلامتی انسان به غلظت بالای اجزای فنلی آن مرتبط است. نمونه هایی از اسیدهای فنولیک موجود در عسل عبارتند از: سیرینگیک اسید، اسید هیدروکسی بنزوئیک، اسید پروتوکاتچوئیک، اسید گالیک، اسید وانیلیک، اسید ماندلیک، اسید فیلاستیک، اسید هموژنتیک، اسید سینامیک، اسید کوماریک، اسید فرولیک و اسید رزمارینیک. عسل همچنین حاوی فلاونوئیدهایی مانند پینوسمبرین، نارینگنین، کریزین، لوتئولین، کامفرول، کوئرستین، میریستین و ایزورامنتین است.

در بین افراد سالم، مصرف روزانه 70 گرم عسل طبیعی و فرآوری نشده در طول یک ماه، در مقایسه با ساکارز، سبب کاهش تری گلیسیرید(TG)، کلسترول تام (TC)، لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و سطح گلوکز خون ناشتا (FBG) و افزایش سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)گردید.

در بین افراد چاق، نتایج مشابهی به دست آمد و علاوه بر این، پروتئین واکنشی سی(CRP)، وزن بدن(BW)، چربی بدن (BF) و شاخص توده بدن (BMI) کاهش یافت. مصرف روزانه ی 15 گرم عسل از نوع آویشن جنگلی، در طی شش ماه، سطح تحمل گلوکز خوراکی (OGT) را در مقایسه با مارمالاد افزایش داد.

عسل طلای دانمارک (از مناطق مختلف جغرافیایی و منابع مختلف گل)، 50 گرم در روز، سطوح FBG و FBI را در طی دو هفته نسبت به ساکارز کاهش داد.

در میان زنان یائسه و دیابتی، عسل Tualang ارائه شده توسط مقامات بازاریابی فدرال کشاورزی(FAMA)  مالزی، به میزان 20 گرم در روز به مدت یک سال، اندازه ی دور کمر (WC) و فشار خون سیستولیک (SBP) و همچنین فشار خون دیاستولیک (DBP) را کاهش داد. در میان بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، مصرف عسل طبیعی ایران به مدت 8 هفته باعث کاهش قند خون ناشتا و وزن بدن گردید، اما سطح هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) را افزایش داد.

در میان بیماران مبتلا به دیابت نوع 1، عسل شبدر نوع فرآوری نشده ی مصری (0.50 میلی‌لیتر/کیلوگرم در روز) مصرف شده در دو دوره مداخله 12 هفته‌ای، HbA1c  و همچنین مقادیر FBG را کاهش داد، علاوه بر این سبب کاهش ضخامت چین‌های پوستی زیر کتفی، اندازه ی دور وسط بازو (MC)، ضخامت چین های پوستی ناحیه ی ماهیچه ی سه سر بازو (TAFT)، تری گلیسرید، کلسترول تام، و سطوح کلسترول LDL، شد.

در میان افراد مبتلا به هیپرلیپیدمی، مصرف روزانه 75 گرم عسل طبیعی طی 15 روز باعث کاهش سطح کلسترول تام، کلسترولLDL  و CRP شد. در مقایسه با فروکتوز، 75 گرم عسل باسوود یا عسل طبیعی، ناحیه زیر منحنی غلظت-زمان (AUC) برای گلوکز را کاهش داد و از افزایش سطح قند خون(BGL)، سطح انسولین خون (BIL) و سطح پپتید C، جلوگیری کرد.

عسل شبدر خالص و عسل طبیعی ایرانی باعث کاهش انرژی دریافتی از پروتئین ها و چربی ها شد، در حالی که افزایش انرژی از دریافت کربوهیدرات حاصل شد. علاوه بر این، عسل شبدر باعث افزایش سطح انسولین و لپتین پس از صرف غذا، افزایش میزان سیری و ترموژنز و کاهش سطح گلوکز و گرلین پس از غذا شد.

سایر فواید سلامتی مصرف عسل

عسل مرکبات نیجریه ای تازه برداشت شده(Citrus sinensis Osbeck) از منطقه دلتای رودخانه نیجر می تواند میزان پاکسازی الکل خون و زمان و میزان مسمومیت را کاهش دهد، اما همچنین می تواند سطحتری گلیسریدو فشار خون را افزایش دهد. در بین بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن انواع عسل مانند عسلBaran-Baghro  طبیعی ایرانی، عسل آویشن، عسل جنگلیWestern Ghats ، عسل گیاه چای مالزی و عسل فعال مانوکا می توانند شدت موکوزیت را کاهش دهند.

دهانشویه های عسلی نیز می توانند کلونیزاسیون کاندیدا، خشکی دهان و دیسفاژی را کاهش دهند. عسل می تواند تعداد نوتروفیل ها و ترومبوسیت ها و سطح هموگلوبین را در بیماران نوتروپنی بهبود بخشد. در میان کودکان مبتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد، 2.50 گرم بر کیلوگرم عسل دو بار در هفته باعث کاهش دوره های نوتروپنی تب دار، تعداد بیماران بستری در بیمارستان، مدت زمان بستری در بیمارستان و بهبود سطح هموگلوبین شد.

استفاده از عسل (عسل گندم سیاه، عسل طبیعی ایرانی، عسل اکالیپتوس، عسل مرکبات یا عسل Labiatae، عسل تیره نایروبی، عسل اقاقیا، عسل کیمیا و عسل گلها) نیز می تواند دفعات و شدت سرفه را کاهش داده و کیفیت خواب را بهبود بخشد.

مصرف عسل می تواند زمان بهبودی گاستروانتریت باکتریایی را کاهش دهد، پلاک دندانی را کاهش دهد، التهاب کاندیدا، ترشحات و خارش مربوطه را کاهش دهد و ترمیم زخم را بهبود بخشد.

در بین بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی، استفاده از عسل شبدر می تواند اندازه، درجه و مرحله زخم را کاهش دهد.

در بین افراد مبتلا به بلفاریت، استفاده از عسل مانوکا می تواند بار میکروبی و علائم خشکی چشم را کاهش دهد و لایه اشکی و کیفیت سطح چشم را بهبود بخشد. عسل گندم سیاه می تواند غلظت فنلی پلاسما و ظرفیت آنتی اکسیدانی را در افراد سالم بهبود بخشد.

به طور خلاصه، بر اساس یافته های این بازنگری، استفاده از عسل می تواند سطوح کلسترول تام، تری گلیسرید و LDL را کاهش دهد، سطح HDL را افزایش دهد، از افزایش سطح قند خون و انسولین خون جلوگیری کند، زمان مسمومیت با الکل را کاهش دهد، شدت موکوزیت را کاهش دهد، دفعات و شدت سرفه را کاهش دهد و کیفیت خواب و ترمیم زخم را بهبود بخشد.

منبع:

https://www.news-medical.net/news/20230712/What-effect-does-honey-have-on-human-health.aspx